Cách bố trí, xây dựng các đồn Bảo an, đồn Dân vệ tại tỉnh An Xuyên qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn

Để bảo vệ các cơ quan hành chính của mình đồng thời nhằm đối phó với lực lượng cách mạng và quản lý nhân dân, bên cạnh việc phát triển lực lượng quân sự, trang bị vũ khí… chính quyền Sài Gòn luôn chú trọng đến việc xây dựng hệ thống công sự khắp các quận, các tỉnh, đó là những tháp canh dân vệ, các đồn dân vệ, đồn bảo an… Qua tài liệu lưu trữ, bài viết giới thiệu đôi nét về cách bố trí, xây dựng các đồn Bảo an, đồn Dân vệ tại tỉnh An Xuyên qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn, thông qua tìm hiểu một số đồn Bảo an, đồn Dân vệ  tại tỉnh An Xuyên.

An Xuyên là một tỉnh cũ ở Nam Bộ Việt Nam vào thời Việt Nam Cộng Hòa. Được thành lập năm 1956 trên cơ sở tỉnh Cà Mau cũ. Tỉnh lỵ đặt tại quận Quản Long. Tỉnh An Xuyên bao gồm 6 quận: quận Quản Long, Cái Nước, Đầm Dơi, Thới Bình, Năm Căn và quận Sông Ông Đốc. Ở tại mỗi quận đều được phòng sự bằng nhiều đồn Dân vệ, đồn Bảo an.

Các đồn Bảo an, đồn Dân vệ thường được đặt tại những vị trí xung yếu, chiến lược có tầm quan trọng, là những đồn chiến lược có nhiệm vụ bảo vệ bộ máy lãnh đạo của chính quyền nơi sở tại, chốt chặt các nút giao thông xung yếu.

“Đồn Bến Bào nằm cập trên tả ngạn sông Bảy Háp, WQ.227.895, cách quận lỵ Cái Nước 13 cây số về hướng Đông nam và cách tỉnh lỵ An Xuyên 32 cây số về hướng Nam, là một đồn chiến lược có nhiệm vụ bảo vệ an ninh dân chúng địa phương và trục giao thông thủy trình Bảy Háp – Cà Mau”[1].

“Đồn Tân Hưng Đông WQ.024.824 thuộc quận Cái Nước nằm trên trục giao thông đường liên tỉnh 12 (Càu Mau – Năm Căn), cách quận lỵ Cái Nước 5 cây số về hướng Nam và cách căn cứ Pháo Binh Bảy Háp 4 cây số về hướng Bắc, có nhiệm vụ bảo vệ hội đồng xã Tân Hưng Đông, giữ an ninh trật tự cho dân chúng địa phương và lộ trình Cái Nước – Bảy Háp”[2].

“Đồn Dân vệ Hưng Mỹ WQ 024.984, nằm trên trục giao thông Cà Mau – Năm Căn, cách quận lỵ Cái Nước về hướng Bắc 10 km 500. Phía Bắc có cầu Rau Dừa và tháp canh Rau Dừa, Nam có tháp canh Sư Liệu, với nhiệm vụ cùng đồn chính bảo vệ an ninh xã lỵ Hưng mỹ và ấp chiến lược Rau Dừa nằm trong xã lỵ. Đồn Hưng Mỹ còn giữ một vai trò quan trọng là bảo vệ trục giao thông đường bộ từ Cà Mau đến Cái Nước” [3].

Về cách thức xây dựng, qua tài liệu cho thấy rằng hầu hết các đồn Dân vệ, đồn Bảo an đều được xây dựng với cách bố trí phòng thủ như sau:

nha tu1

Các đồn dân vệ, đồn Bảo an phổ biến là được xây theo hình tam giác, với 3 lô cốt hoặc 3 vọng gác ở 3 góc, xung quanh được đắp bằng bờ thành đất, thường được bố trí các lỗ châu mai, các hầm chiến đấu cá nhân. Phía ngoài bờ thành được trang bị các chướng ngại vật, vật cản như hàng rào dây kẽm gai, các dãy hầm chông, hàng rào bằng cây, hệ thống hào cắm chông xung quanh để bảo vệ đồn… trong đồn là các dãy trại binh lính, lô cốt, pháo đài… Bên cạnh những hệ thống về công sự tại một số đồn còn có các dãy trại dành cho gia đình binh sĩ sinh hoạt trong đồn.

Tại đồn Bến Bào thuộc quận Cái Nước: “đồn xây dựng cất theo hình tam giác, phía Bắc giáp Kinh Quốc Gia, phía Tây giáp sông Bảy Háp, phía Đông và Nam toàn là đồng ruộng, xung quang có bờ thành đất cao độ 1,5 thước, dày 2 thước (dưới chân thành) và 0,8 thước (trên mặt). Phía ngoài bờ thành đồn được bao bọc bởi 3 lớp rào (một là rào bằng kẽm gai sát bờ thành và 2 lớp rào bằng cây cách nhay 5 đến 7 thước). Phía ngoài 3 lớp rào, còn có 2 dãy hầm chông để tăng cường cho hệ thống chướng ngại vật quanh đồn, phía trong đồn có 2 vọng gác, 1 tại cửa ra vào và 1 tại pháo đài trung ương cao 4 thước” [4].

Đồn Tân Hưng Đông thuộc quận Cái Nước: “Đồn xây cất hình tam giác, chung quanh có bờ thành đất cao 1 thước 50, dày 2 thước (phía chân thành), và 0 thước 80 (đầu thành), phía ngoài bờ thành, đồn còn được bao bọc bởi 3 lớp rào (1 lớp rào kẽm gai sát bờ thành, và 2 lớp rào bằng gai cách nhau từ 4 đến 6 thước) và 2 dãy hầm chống theo giao thông hào. Phía trong đồn có 3 vọng gác tại 3 góc, 2 dãy trại gia đình binh sĩ cất bằng cây lợp lá và 1 dãy lợp tôle dùng làm văn phòng và kho vũ khí” [5].

Tại đồn Vàm Đầm thuộc quận Đầm Dơi, đồn Vàm Đầm bao gồm 2 đồn Bảo an: đồn Bảo an (1) và đồn Bảo an (2): “đồn Bảo an (1) đóng tại ngã ba sông Đầm Chim và Đầm Dơi (WQ-287/753), xây cất theo hình tam giác, 3 góc có lô cốt, 3 thành đất có nhiều lỗ châu mai, xung quanh đồn có 2 hàng rào dây kẽm gai và chông cây”. “Đồn Bảo an (2) đóng cạnh sông Đầm Dơi (WQ282/757) cách đồn Bảo an (1) lối 300 thước xây cất cũng hình tam giác như đồn Bảo an (1). Quanh đồn có 1 hàng rào dây kẽm gai và 1 hào chông” [6].

Đồn Hưng Mỹ quận Cái Nước: “Đồn được xây cất kiểu hình tam giác, có tường đất bao quanh, cao 1 m 50 dày 3 m (chân) và 1 m 50 ( trên mặt). Ba vọng gác nằm 3 góc, có hố chiến đấu cá nhân dọc theo tường đất. ngoài tường đất có giao thông hào cắm chông, cùng các hàng rào dây kẽm gai và cây” [7].

 nha tu2

Sơ đồ đồn Hưng Mỹ, quận Cái Nước, Phông ĐICH, hồ sơ 7302, tờ 59, Trung tâm lưu trữ quốc gia 2

 

Bên cạnh kiểu xây theo hình tam giác, có nhiều đồn được xây theo hình chữ nhật, như tại đồn Dân vệ Tân Phú thuộc tỉnh An Xuyên: “Đồn xây theo hình chữ nhật, 4 góc đều có lô cốt bằng gạch, chung quanh có rào 2 lần kẽm gai, hào và bờ đất cao 1 thước 50, chính giữa đồn có hầm bằng gạch để đặt máy truyền tin và kho vũ khí”[8].

 nha tu3

Sơ đồ đồn Tân Phú tỉnh An Xuyên (Phông ĐICH, hồ sơ 7306, tờ 38, Trung tâm lưu trữ quốc gia 2)

Một số đồn được xây theo hình chữ nhật có khác với đồn xây theo hình tam giác về hình dạng nhưng nói chung về cách xây dựng, và cách bố trí công sự có nhiều điểm đồng nhất như: tại các góc là các lô cốt hoặc là hố châu mai, xung quanh bên ngoài đồn thì được trang bị bằng những vật cản như hàng rào dây kẽm gai, hệ thống hào…

Qua tìm hiểu một số đồn Bảo an, đồn Dân vệ tại tỉnh An Xuyên cho thấy rằng cách xây dựng các đồn Bảo an, đồn Dân vệ tại tỉnh An Xuyên khá đồng nhất, sự tương đối đồng nhất này không chỉ có ở các đồn Bảo an và đồn Dân vệ ở tỉnh An Xuyên mà còn được Chính quyền Sài Gòn cho xây dựng trên khắp các quận, các tỉnh dưới sự kiểm soát của mình. Ta có thể bắt gặp được cách xây dựng này ở rất nhiều đồn Dân vệ, đồn Bảo an ở các quận, các tỉnh khác như: đồn quận Hàm Tân tỉnh Bình Tuy[9], đồn Dân vệ Cai Tổng Cang quận Phong Phú, tỉnh Phong Dinh[10]

Nguyễn Thị Lan 

Trung tâm Lưu trữ Quốc gia II

 

[1] Phông ĐICH, hồ sơ số 7302, tờ 12, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[2] Phông ĐICH, hồ sơ số 7302, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[3] Phông ĐICH, hồ sơ số 7302, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[4] Phông ĐICH, hồ sơ số 7302, tờ 12, 13, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[5] Phông ĐICH, hồ sơ số 7302, tờ 19, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[6] Phông ĐICH, hồ sơ số 7303, tờ 27, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[7] Phông ĐICH, hồ sơ số 7302, tờ 55, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[8] Phông ĐICH, hồ sơ 7306, tờ 39, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[9] Phông ĐICH, hồ sơ 7290, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

[10] Phông ĐICH, hồ sơ 7326, Trung tâm lưu trữ quốc gia II

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *