Trung tâm Lưu trữ quốc gia II đẩy mạnh phát huy giá trị tài liệu lưu trữ góp phần thực hiện thắng lợi chỉ thị số 05/2007/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ

TRUNG TÂM LƯU TRỮ QUỐC GIA II ĐẨY MẠNH PHÁT HUY GIÁ TRỊ TÀI LIỆU LƯU TRỮ GÓP PHẦN THỰC HIỆN THẮNG LỢI CHỈ THỊ SỐ 05/2007/CT-TTg CỦA THỦ TƯỚNG CHÍNH PHỦ

Nguyễn Xuân Hoài

 

Trung tâm Lưu trữ quốc gia II – một trong 4 trung tâm lưu trữ quốc gia của cả nước, trực thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, hiện đang quản lý hơn 14.000 mét giá tài liệu được hình thành trong quá trình hoạt động của các chế độ khác nhau; của các cá nhân, gia đình, dòng họ tiêu biểu, phản ánh toàn bộ đời sống kinh tế – chính trị – văn hóa, xã hội vùng Nam bộ từ thế kỷ XIX đến nay. Nội dung tài liệu lưu trữ tại Trung tâm II không chỉ là nguồn sử liệu quan trọng phục vụ cho nghiên cứu lịch sử mà còn có giá trị đặc biệt đối với hoạt động thực tiễn, phục vụ trực tiếp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Sớm nhận thức được giá trị to lớn đó, khối tài liệu do Trung tâm II quản lý đã, đang và ngày càng được đưa ra phục vụ và phát huy giá trị. Đặc biệt từ năm 2007, thực hiện Chỉ thị số 05/2007/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường bảo vệ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ, Trung tâm II ngày càng đẩy mạnh công tác phục vụ độc giả và công bố giới thiệu tài liệu lưu trữ.

Trong 5 năm qua, chất lượng công tác phục vụ độc giả tại Trung tâm II không ngừng được nâng cao. Song song với việc áp dụng tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2000 vào quy trình phục vụ độc giả, Trung tâm II đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu, hệ thống công cụ tra cứu, nhằm tạo điều kiện và môi trường thuận lợi nhất cho độc giả đến khai thác tài liệu. Nhờ vậy, công tác tổ chức sử dụng tài liệu ở Trung tâm II đạt được hiệu quả cao. Số lượng độc giả trong và ngoài nước đến khai thác tài liệu ngày càng đông, bình quân đạt hơn 1.400 lượt độc giả/năm, có nhiều nhà nghiên cứu, các giáo sư, tiến sĩ đầu ngành. Trong 5 năm, Trung tâm II đã phục vụ cho hàng trăm đề tài với nội dung phong phú, đa dạng, bao quát nhiều mặt của đời sống xã hội và có giá trị khoa học, thực tiễn cao. Trong đó có nhiều đề tài liên quan trực tiếp đến vấn đề bảo vệ chủ quyền biên giới, lãnh thổ và lãnh hải của đất nước, như tài liệu liên quan đến biên giới Việt Nam – Campuchia, Việt Nam – Lào; tài liệu về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa,…. Đến nay, Trung tâm II thực sự là điểm đến của công chúng, giới khoa học và các nhà quản lý.

Trong điều kiện đội ngũ mỏng, còn yếu về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nhưng với tâm huyết được đưa giá trị tài liệu đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước, Trung tâm II từng bước nâng cao chất lượng và mở rộng quy mô công tác công bố, giới thiệu tài liệu lưu trữ.

Trung tâm thường xuyên đăng tải các bài viết nhằm công bố, giới thiệu tài liệu lưu trữ trên các tạp chí Văn thư và Lưu trữ Việt Nam, tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, tạp chí Xưa và Nay,… tham gia các hội thảo khoa học và trên các phương tiện thông tin khác. Các bài công bố, giới thiệu của Trung tâm II đã có sự phát triển vượt bậc so với thời kỳ trước về cả chất lượng và số lượng. Từ năm 2007-2011, tính riêng Tạp chí Văn thư Lưu trữ, Trung tâm II đã giới thiệu 48 bài viết. Và không dừng lại ở việc giới thiệu các bài, các tài liệu mang tính chất riêng lẻ, Trung tâm II xây dựng thành các loạt bài, các chuyên đề, như loạt bài về đường Trường Sơn – đường Hồ Chí Minh huyền thoại; hay chuyên đề Côn Đảo sử liệu;… đăng tải trên Tạp chí Văn thư Lưu trữ Việt Nam.

Ngoài ra, với việc tích cực tham gia các hội thảo khoa học, Trung tâm chủ động giới thiệu nguồn tài liệu đang quản lý tới giới nghiên cứu, các nhà khoa học. Kết quả trong 5 năm, không tích các hội thảo chuyên ngành lưu trữ, Trung tâm II đã tham gia 9 cuộc hội thảo khoa học, với hơn 20 bài tham luận. Trong đó có 5 hội thảo cấp nhà nước và 1 hội thảo quốc tế. Các bài tham luận của Trung tâm luôn được giới khoa học đánh giá cao về cá tính khoa học và giá trị nguồn tài liệu. Có những tham luận đã góp phần minh xác lại các sự kiện đã diễn ra trong lịch sử dân tộc. Như tham luận “Đường Hồ Chí Minh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước – qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn” tham gia hội thảo “Đường Hồ Chí Minh đoạn từ Nam Tây Nguyên đến Đông Nam bộ” do Bộ Tư lệnh Quân khu 7 và Tỉnh ủy Bình Phước tổ chức. Tham luận đã đưa ra các tài liệu, khẳng định vững chắc đường Trường Sơn huyền thoại đã hình thành và được đặt theo tên vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc từ trong kháng chiến chống Pháp xâm lược;…

Hoạt động phát huy giá trị tài liệu thông qua các hình thức xuất bản ấn phẩm, tổ chức trưng bày, phối hợp xây dựng phim tài liệu lịch sử qua tài liệu lưu trữ cũng được Trung tâm II đẩy mạnh. Kết quả trong 5 năm trở lại đây, các hình thức công bố, giới thiệu tài liệu trên đã trở thành một trong những nhiệm vụ thường xuyên, trọng tâm của Trung tâm II. Hàng năm Trung tâm đều xuất bản được một ấn phẩm lưu trữ và phối hợp tổ chức thành công từ 1-2 cuộc trưng bày, triển lãm tài liệu lưu trữ.

Năm 2007, Trung tâm phối hợp cùng Hội trường Thống Nhất Tp. HCM tổ chức mở cửa phòng trưng bày tài liệu lưu trữ chuyên đề “Từ dinh Norodom đến dinh Độc Lập” từ ngày 26-4 đến ngày 30-8 năm 2007, đã thu hút 241.667 lượt người đến tham quan.

Năm 2008, nhân kỷ niệm 40 cuộc Tổng tiến công và nội dậy Tết Mậu Thân 1968, Trung tâm II phối hợp tổ chức trưng bày tài liệu lưu trữ chuyên đề “Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968 và Mũi đánh chiếm dinh Độc Lập”. Tại phòng trưng bày, Trung tâm giới thiệu đến các nhà nghiên cứu, các học giả và công chúng 66 đầu tài liệu, tư liệu, hình ảnh với gần 500 trang của các cơ quan quân sự Mỹ và Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam Việt Nam trước năm 1975; cùng nhiều hiện vật liên quan đến cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 của quân và dân Việt Nam. Cuộc trưng bày, triển lãm đã thu hút 329.909 người đến tham dự.

Năm 2009, kỷ niệm 50 năm ngày truyền thống bộ đội Trường Sơn – đường Hồ Chí Minh (1959-2009), Trung tâm II phối hợp với Hội trường Thống Nhất Tp. Hồ Chí Minh tổ chức trưng bày tài liệu lưu trữ chuyên đề “Đường Hồ Chí Minh qua tài liệu lưu trữ” mở cửa từ ngày 22/4 đến ngày 30/9/2009. Phòng trưng bày với 1.201 đầu tài liệu, tư liệu và hình ảnh, đã góp phần tái hiện khái quát về con đường huyền thoại – đường Hồ Chí Minh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Đồng thời cung cấp một nguồn tài tiệu, tư liệu phục vụ các nhà nghiên cứu sử học có thể minh xác nhiều sử liệu chưa chính xác về đường Hồ Chí Minh. Đặc biệt là việc minh xác được sự ra đời, tên gọi của con đường huyền thoại này. Qua đó, góp phần giáo dục truyền thống, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ Việt Nam. Trong hơn 5 tháng mở cửa (22/4-30/5/2009), phòng trưng bày đã nhận được sự đánh giá cao của các nhà khoa học, giới nghiên cứu lịch sử; cùng sự ghi nhận của các tướng lĩnh, cán bộ chiến sĩ nguyên là bộ đội Trường Sơn và thu hút được sự quan tâm của 325.115 lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan.

Nhân kỷ niệm 35 năm ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Trung tâm đã kịp thời công bố, giới thiệu đến công chung những tài liệu có giá trị về đại thắng mùa Xuân năm 1975. Trung tâm phối hợp với Hội trường Thống Nhất Tp. Hồ Chí Minh tổ chức trưng bày tài liệu lưu trữ chuyên đề “Từ Hiệp định Paris đến mùa xuân đại thắng”. Tại phòng trưng bày, Trung tâm đã giới thiệu đến khách tham quan hơn 2.000 trang tài liệu – là những văn bản được Mỹ – chính quyền Sài Gòn xếp vào loại mật và tối mật phản ánh đầy đủ giai đoạn 1973-1975 trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc; cùng hơn 100 ảnh và nhiều đầu sách có nội dung liên quan đến đề tài. Phòng trưng bày đã đón tiếp hàng trăm đại biểu là các tướng lĩnh, các nhân chứng lịch sử; các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lịch sử và các cơ quan báo, đài địa phương và trung ương tại Tp. HCM đến tham dự. Trong 5 tháng mở cửa, phòng trưng bày đã đón tiếp 458.575 lượt lượt khách tham quan.

Song song với trưng bày, triễn lãm, từ năm 2007-2010, Trung tâm II đã xuất bản 3 ấn phẩm sách công bố, giới thiệu tài liệu trữ và đều nhận được sự đón nhận, đánh giá cao của độc giả trong và ngoài nước.

Năm 2007, Trung tâm xuất bản “Sách chỉ dẫn các phông, sưu tập lưu trữ bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia II” với số lượng 500 cuốn, nhằm giới thiệu đến đông đảo bạn đọc về nguồn tài liệu lưu trữ do Trung tâm II quẩn lý, từ số lượng, thời gian, loại hình, tình trạng vật lý, các phông, sưu tập tài liệu đến nội dung khái quát của tài liệu.

Năm 2009-2010, Trung tâm xuất bản sách “Cuộc Tổng tiến công của Quân giải phóng miền Nam Việt Nam năm 1968 – qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn”“Đại thắng mùa xuân năm 1975 – qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn” với số lượng gần 10.000 cuốn. Với việc hoàn toàn sử dụng tài liệu là các báo cáo, các bản tổng kết, tường trình, gồm hàng chục ngàn trang tài liệu mà chủ yếu là các tài liệu mật của các cơ quan trung ương Việt Nam cộng hòa, bộ sách cung cấp thêm một nguồn sử liệu mới để bạn đọc, nhà nghiên cứu có thể so sánh, đối chiếu, nhằm làm rõ hơn nữa diện mạo cũng như tính chất oanh liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân Việt Nam. Bộ sách được đánh giá là “một cộng trình lao động khoa học nghiêm túc của một tập thể đông đảo cán bộ nghiên cứu, lưu trữ,…”.

Trong năm 2011, tiếp tục phát huy kết quả đạt được và góp phần vào thành tích chung trong dịp kỷ niệm 35 năm thành lập, Trung tâm nỗ lực triển khai kế hoạch dài hạn, trong đó có những bước đi mới, sáng tạo nhằm kêu gọi các nguồn lực xã hội vào đẩy mạnh phát huy giá trị tài liệu lưu trữ theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 05-2007. Trung tâm xuất bản sách “Trung tâm Lưu trữ quốc gia II -35 năm trên đường phá triển (1976-2011)” giới thiệu về lịch sự hình thành, phát triển của Trung tâm và khái quát nội dung nguồn tài liệu đang bảo quản. Đồng thời, Trung tâm cũng hoàn thành thêm 3 bản thảo sách: “Phú Quốc (từ thế kỷ XVII-1975) – qua tài liệu lưu trữ”; tập 1 sách: “Hiệp định Paris về Việt Nam năm 1973: Thế trận đánh và đàm”; sách giới thiệu về Sổ bộ Hán Nôm. Bên cạnh đó, được sự chỉ đạo của Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Trung tâm mạnh dạn phối hợp với Đài truyền hình Đồng Nai thực hiện phim tài liệu “Trung tâm Lưu trữ quốc gia II – 35 năm giữ gìn một nguồn di sản” phát rộng rãi trên các đài truyền hình trung ương và địa phương, giới thiệu đến công chúng điểm đến và nguồn tài liệu do Trung tâm quản lý. Và lập kế hoạch xây dựng phim tư liệu lịch sử hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc qua tài liệu lưu trữ – mở ra hướng đi mới trong công tác công bố và giới thiệu tài liệu.

Bên cạnh những thành tích đạt được trong những năm qua, công tác phát huy giá trị tài liệu tại Trung tâm vẫn còn tồn tại một số khó khăn:

  1. Hiện nay các văn bản quy phạm pháp luật, hướng dẫn về công tác công bố, giới thiệu tài liệu còn thiếu và bất cập, như các văn bản quy định về chế độ mật và giải mật tài liệu lưu trữ; cơ chế xã hội hóa hoạt động phát huy giá trị tài liệu lưu trữ; quy trình và quy định về thù lao cho CBVC thực hiện các đề án phát huy giá trị tài liệu,… đã gây lúng túng cho CBVC trong thực hiện nhiệm vụ.
  2. Đội ngũ CBVC thực hiện công tác phát huy giá trị tài liệu phần lớn là cán bộ trẻ, còn thiếu kinh nghiệm, đời sống chưa thật sự ổn định, còn gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn về kinh tế.
  3. Trung tâm chưa có các trang thiết bị cần thiết phục vụ công tác trưng bày tài liệu, như: phòng trưng bày, tủ kệ trưng bày, máy scan và in ấn tài liệu,…. Do đó, để trưng bày, triển lãm thường phải phối hợp với các đơn vị khác, dẫn tới bị phụ thuộc vào kế hoạch của đối tác.
  4. Thù lao cho công tác phát huy giá trị tài liệu chưa tương xứng với công sức của người biên soạn, cũng như giá trị của ấn phẩm lưu trữ. Đồng thời, thiếu cơ chế nhằm xã hội hóa hoạt động phát huy giá trị tài liệu. Nên dẫn tới khó thu hút được nguồn lực từ bên ngoài – các nhà nghiên cứu, giới khoa học cùng tham gia. Vì vậy, công tác phát huy giá trị tài liệu những năm qua vẫn mang tính nhất thời (thường nhân các ngày kỷ niệm lớn của dân tộc) và còn hẹp về lĩnh vực công bố (đến nay Trung tâm mới công bố, giới thiệu tài liệu liên quan đến lĩnh vực lịch sử) mà thiếu tính chiến lược, dài hạn.

Để ngày càng phát huy hơn nữa giá trị tài liệu lưu trữ trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay, việc giải quyết những khó khăn trên đây là một trong những yêu cầu bức thiết, đòi hỏi sự tăng cường quản lý của các cấp ngành; cũng như sự đầu tư cơ sở vật chất và nguồn nhân lực cho công tác tổ chức sử dụng và khai thác tài liệu lưu trữ.

Nhìn chung, các cuộc trưng bày, triển lãm, ấn phẩm sách công bố, giới thiệu tài liệu do Trung tâm thực hiện đều nhận được sự đón nhận, đánh giá cao của đông đảo của công chúng, giới khoa học và thu hút được sự quan tâm của các đơn vị truyền thông có uy tín đến viết bài, đưa tin. Trong đó có các đài truyền hình: VTV1, VTV3, VTV9, HTV7, HTV9, truyền hình Đồng Nai, Bình Dương, Hậu Giang,… cùng các báo: Sài Gòn giải phóng, Người lao động, Thanh Niên, Tuổi trẻ, Công an nhân dân, Sài Gòn xưa và nay, các báo mạng,… đá góp phần giới thiệu tài liệu lưu trữ đến hàng triệu người dân Việt Nam và nhân dân thế giới quan tâm.

Bằng nỗ lực thiết thực, Trung tâm II đã góp phần thực hiện thắng lợi Chỉ thị số 05/2007/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phát huy giá trị tài liệu lưu trữ. Công tác tổ chức khai thác sử dụng tài liệu của Trung tâm trong những năm qua đã góp phần tạo được nhận thức mới của công chúng đối với tài liệu lưu trữ. Đây là những kết quả bước đầu quan trọng, mang tính bản lề để Trung tâm tiếp tục sứ mệnh phát huy giá trị tài liệu lưu trữ phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 8 tháng 7 năm 2012

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *